در اولین سفرم به یزد، تقریبا از هر سه نفر بومی، دو نفر دیدن آتشکده زرتشتیان را پیشنهاد می‌کردند، پس تصمیم گرفتم این بنای تاریخی که ۱۷ قرن آتش در آن شعله‌ور بوده است را ببینم.
مارکو پولو جهانگرد ونیزی، استان یزد را «شهر اصیل» توصیف کرده است. این استان یکی از باورنکردنی‌ترین معماریهای منحصر به فرد ایرانی را دارد. نام یزد از نام یزدگرد اول فرمانروای ایران گرفته شده است.
شهر تاریخی یزد که از سال ۲۰۱۷ توسط یونسکو به عنوان میراث جهانی شناخته شده است به عنوان شهر بادگیرها نیز نامیده میشود. این شهر به خاطر آب‌انبار، قنات‌ها، یخچال‌ها، آتشکده‌های زرتشتیان و جاده ابریشم شهرت بین‌الملی دارد.
قدمت زرتشتیان به قبل از اسلام برمی‌گردد و قبل از فتح ایران توسط مسلمانان، مذهب غالب ایران بود. آتشکده مکانی برای عبادت پیروان مؤمن است. به منظور اطمینان از محیطی معتبر برای پیروان، گردشگران باید شعله را از خارج از یک اتاق محافظ ببینند.
تاریخچه آتشکده زرتشتیان یزد
پیروان دین زرتشت از ابتدا تاکنون در آتشکدهها یا به بیانی دیگر«آتشگاه» که «دره مهر» یا «آگیاری» نیز نامیده میشود، عبادت میکنند. آتش و آب در آیین آنها از عناصر پاکی آیینی است و از این رو آتشی همیشه فروزان در میان همه‌ی بناهایی که آتشکده هستند، به چشم می‌خورد.
تنها چند آتشکده در ایران وجود دارد که در حال حاضر مورد استفاده زرتشتیان است، اما آتشکده‌های باستانی زیادی وجود دارند که اطلاعات زیادی در مورد این آیین و سنت آن آشکار میکنند.
شناخته شده‌ترین آنها که هنوز هم مورد استفاده زرتشتیان هست، در یزد با نام چاک چاک شناخته میشود. نه چندان دور از مرکز شهر قدیمی یزد، آتش آن بیش از ۱۵۰۰ سال است که می‌سوزد.
آتش درون این آتشکده که بهرام نام دارد و نماد دین زرتشتی است، طولانی‌ترین شعله فروزان ایران است.
زرتشتیان یزد می‌گویند که آتش بهرام بالاترین درجه آتش زرتشتیان است که از ۱۶ منبع مختلف گردآوری شده است. هر یک از ۱۶ آتش در یک مراسم خاص تطهیر می‌شوند و ۳۲ کشیش مراسم تقدیس را انجام می‌دهند که ممکن است تطهیر آنها یک سال طول بکشد.
یزد محل چندین مکان مذهبی و تاریخی است. آتشکده مهم‌ترین آنهاست که حاوی یک آتش مرکزی است که گویا از قرن پنجم خاموش نشده است. بومیان یزد معتقدند که آتش شعله‌ور داخل آن از سال ۴۷۰ میلادی بی وقفه روشن بوده است.
امروزه شعله مقدس زرتشتیان در ظرف برنزی می‌سوزد و با دیوار شیشه‌ای محافظت میشود. شخصی به نام هیروب زرتشتی که شعله را چندین بار در روز با چوب خشک زنده نگه می‌دارد. این واقعیت که زرتشتیان این شعله را چندین قرن روشن نگه داشته‌اند، بسیار جالب و باورنکردنی است.
نمای بیرونی آتشکده زرتشتیان
در حالی که خود بنای معبد قدیمی نیست، اما یکی از آتشکده‌های اصلی دین زرتشتیان است. به طور کلی یزد خانه بزرگترین جامعه زرتشتیان ایران، خانه اجدادی آنهاست. بالای سردر این بنا، انسانی با بال‌های آبی رنگ و بزرگ که نماد فروهر، نماد آیین زرتشتی‌ست وجود دارد.
آن طور که راهنما به ما می‌گفت هر قسمت از فروهر دلالت بر اندیشه یا فلسفه‌ای دارد: بالا تنه نشان‌دهنده خرد دوران است، دستی که رو به بالاست نشان می‌دهد راه راستی تنها راهی است که باید انتخاب کرد. دستی که حلقه عهد زرتشتی را در دست دارد، انسان را بر می‌انگیزد. برای وفادار ماندن به وعده‌ها، حلقه در مرکز نماد ابدیت جهان یا طبیعت ابدی روح است.
دو نهر که از دیسک مرکزی به سمت بیرون امتداد می‌یابند، نماد انتخاب بین خیر یا شر هستند، بال‌های سه لایه نماد «خوبی» هستند. قسمت پایین نماد فروهر از سه قسمت تشکیل شده است که نمایانگر «انعکاس بد، گفتار بد و کردار ناپسند» است که باعث بدبختی و بدبختی انسان میشود.
بنای آتشکده که در وسط حیاط بزرگی واقع شده، ۲۱ متر ارتفاع دارد و اطراف آن را درختان کاج و سرو فرا گرفته است. از آنجایی که آتشکده ها باید در نزدیکی آب قرار داشته باشند، یک حوض گرد در جلوی ساختمان وجود دارد که بازدیدکنندگان و عبادت‌کنندگان در آن سکه می‌اندازند و مطابق سنت قدیمی آرزو میکنند.
داخل آتشکده یزد چه می‌گذرد؟
طراحی داخل آتشکده و معبد در مورد نقش آتش در اعمال مذهبی است و آنها را به نوعی آموزش می‌دهد؛ آتشی که نشان‌دهنده پاکی و حقیقت بوده و برای زرتشتیان مقدس است، در هر مراسم زرتشتی حضور دارد و نمادی از نور خداوند، اهورامزدا است.
در کنار معبد، یک باغ میوه، گالری عکس و زیرزمین آبی متصل به قنات‌ها که آب آشامیدنی را تامین میکنند نیز خواهید دید. قبل از رفتن به آتشکده زرتشتیان خوب است که بدانید غیر زرتشتیان هم می‌توانند وارد معبد شوند، اما اجازه ورود به محوطه‌ی آتش را ندارند.
ساختمان معبد برای بازدیدکنندگان، محیطی بسیار آرام و معنوی را فراهم می‌کند. این مجموعه معماری زیبایی دارد و باغی با حوضی در وسط آن احاطه شده است. از طریق محوطه و چیدمان، جامعه زرتشتیان سعی می‌کند که صلح زرتشتی را با مهمانان به اشتراک بگذارد.
