همان‌طور که میدانید، گرمایش زمین به مسئله مهم و ضروری عصر ما تبدیل شده است. دمای جهان به‌دلیل فعالیت‌های انسانی در حال افزایش است و تغییرات آب‌وهوایی جنبه‌های مختلف زندگی بر روی کره زمین را تهدید می‌کند. اگر گرمایش زمین کنترل نشود، نتایج فاجعه‌بار آن مثل تشدید خشک‌سالی، افزایش بیشتر سطح آب دریاها و انقراض دسته‌جمعی گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری، حیات بر روی زمین را به یک افسانه تبدیل می‌کند. در ادامه با ما همراه شوید تا جنبه‌های مختلف گرمایش زمین را بررسی کنیم.
گرمایش زمین چیست؟
گرمایش زمین به افزایش میانگین دمای سطح جهان اشاره دارد. بر اساس تحقیقات دانشمندان، دمای زمین در‌حال‌حاضر نسبت به قرن نوزدهم (قبل از صنعتی‌شدن)، 1.2 درجه سانتی‌گراد افزایش‌یافته است و این میزان در اواسط دهه 2030 به 1.5 درجه سانتی‌گراد می‌رسد. همچنین مقدار CO2 موجود در جو 50٪ افزایش‌یافته است.
اگرچه در ظاهر افزایش 1.5 درجه سانتی‌گرادی دما در 150 سال گذشته چندان خطرناک به نظر نمی‌رسد. اما شواهد خلاف آن را نشان می‌دهد چون هر 0.5 درجه سانتی‌گراد افزایش گرمای زمین تأثیر زیادی بر افزایش امواج گرما و شدت خشک‌سالی‌های کشاورزی و زیست‌محیطی می‌گذارد.
تغییرات سریع آب‌وهوایی که اکنون شاهد آن هستیم بیشتر ناشی از استفاده انسان از نفت، گاز و زغال‌سنگ برای خانه‌ها، کارخانه‌ها و حمل‌ونقل است. وقتی این سوخت‌های فسیلی می‌سوزند، گازهای گلخانه‌ای را آزاد می‌کنند، این گازها گرمای خورشید را به دام می‌اندازند و باعث افزایش دمای سیاره می‌شوند.
چرا گرمایش زمین یک معضل اجتماعی است؟
افزایش گرمایش زمین و تغییرات شدید آب‌وهوایی در‌حال‌حاضر زندگی و معیشت بسیاری از انسان‌ها را تهدید می‌کند. انتظار می‌رود تداوم گرمایش جهانی بر همه‌چیز از مصرف انرژی گرفته تا دسترسی به آب و بهره‌وری محصولات کشاورزی در سراسر جهان تأثیر بگذارد. با گرم‌شدن بیشتر، برخی از مناطق ممکن است غیرقابل‌سکونت شوند، زیرا زمین‌های کشاورزی به بیابان تبدیل می‌شوند. برعکس این جریان، در مناطقی دیگر از زمین، بارش باران‌های شدید، باعث سیل می‌شود. در این تغییرات، مردم کشورهای فقیرتر بیشترین آسیب را خواهند دید، چراکه آن‌ها پول لازم برای سازگاری با تغییرات آب‌وهوایی را ندارند.
گرمایش زمین چگونه کار می‌کند؟
فعالیت‌های انسانی با تغییر تعادل تشعشعی زمین، یعنی «دادن و گرفتن» بین آنچه در روز وارد می‌شود و آنچه زمین در شب ساطع می‌کند، بر دمای سطح زمین تأثیر می‌گذارد. افزایش گازهای گلخانه‌ای، یعنی گازهای کمیاب مانند دی‌اکسید‌کربن و متان که انرژی گرمایی ساطع‌شده از سطح زمین را جذب می‌کنند و دوباره آن را بازتاب می‌دهند، باعث می‌شود اتمسفر گرمای بیشتری را حفظ کند، امری که باعث افزایش دما و تغییر الگوهای بارش می‌شود.
بخش‌های مختلف جهان چگونه تحت تأثیر گرمایش زمین قرار خواهند گرفت؟
تغییرات اقلیمی در مناطق مختلف جهان اثرات متفاوتی دارد. برخی از نقاط بیشتر از سایر بخش‌ها گرم خواهند شد، برخی بارندگی بیشتری خواهند داشت و برخی دیگر با خشک‌سالی بیشتری مواجه می‌شوند. درنتیجه اگر نتوان افزایش دما را در حد همین 1.5 درجه سانتی‌گراد نگه داشت، اتفاقات زیر رخ خواهد داد:
- بریتانیا و اروپا در برابر سیل ناشی از بارندگی شدید آسیب‌پذیر خواهند شد.
- کشورهای خاورمیانه موج گرمای شدید را تجربه خواهند کرد و زمین‌های کشاورزی ممکن است به بیابان تبدیل شوند.
- کشورهای جزیره‌ای در منطقه اقیانوس آرام ممکن است در زیر دریاها ناپدید شوند.
- بسیاری از کشورهای آفریقایی احتمالاً از خشک‌سالی و کمبود مواد غذایی رنج خواهند برد.
- استرالیا احتمالاً از گرما و خشک‌سالی شدید رنج می‌برد.
البته این‌ها فقط بخشی از فجایعی است که با گرمایش زمین رخ خواهند داد. برای مثال نباید به‌راحتی از کنار جنگ‌هایی که بر سر آب و غذا در همین منطقه خاورمیانه رخ خواهد داد بگذریم.
نه علت اصلی گرم‌شدن کره زمین چه هستند ؟
گرمایش زمین می‌تواند باعث افزایش سطح آب دریاها، تخریب جوامع و همچنین تغییرات شدید آب‌وهوایی شود. در ادامه 9 دلیل گرمایش جهانی که در بحران آب‌وهوا نقش دارند، را با هم بررسی می‌کنیم.
1. نفت و گاز
تقریباً در هر صنعتی اغلب از نفت و گاز استفاده می‌شود. بیشترین استفاده از این مواد را در تولید، وسایل نقلیه، ساختمان‌ها و تولید برق شاهد هستیم. متأسفانه وقتی زغال‌سنگ، نفت و گاز را می‌سوزانیم تا حد زیادی مشکل تغییرات آب‌وهوا و گرمایش زمین را افزایش می‌دهیم. همچنین استفاده از سوخت‌های فسیلی تهدیدی برای حیات‌وحش و محیط‌زیست است، چراکه به‌دلیل سمی‌بودن، حیات گیاهی را از بین می‌برند و مناطق زیادی را غیرقابل‌سکونت می‌کنند.
2. جنگل‌زدایی
جنگل‌زدایی و قطع درختان به‌دلایل مختلفی سال‌هاست که در نقاط مختلف در حال جریان است. از آتش‌سوزی‌هایی که عمدی در گوشه جهان اتفاق می‌افتد تا پاک‌سازی قانونی جنگل‌ها برای تجارت، همه تأثیر زیادی بر گرمایش زمین داشته‌اند. چه برای استفاده از چوب درختان و چه برای ایجاد فضایی برای مزارع یا دامداری‌ها بخش‌های زیادی از مناطق جنگلی نابودشده‌اند. البته جنگل‌زدایی و آتش‌سوزی جنگل‌ها به‌طور طبیعی نیز اتفاق می‌افتد اما دلیل این حوادث طبیعی نیز چیزی جز افزایش دمای زمین نیست.
3. زباله و تولید پلاستیک
امروزه انسان‌ها به‌دلیل بسته‌بندی استفاده‌شده در ارائه محصولات مختلف، بیش از هر زمان دیگری زباله ایجاد می‌کنند. بسیاری از اقلام، زباله‌ها و بسته‌بندی‌ها قابل بازیافت نیستند و در محل دفن زباله‌ها جمع می‌شوند. هنگامی‌که زباله در محل‌های دفن زباله شروع به تجزیه می‌کند، گازهای مضری در جو آزاد می‌شود که به گرمایش زمین کمک می‌کند.
4. نیروگاه‌ها
نیروگاه‌ها برای سرپاماندن از سوخت‌های فسیلی استفاده می‌برند و آلاینده‌های مختلفی تولید می‌کنند. آلودگی‌هایی که آن‌ها تولید می‌کنند تنها به اتمسفر ختم نمی‌شود و به طرق مختلف وارد آب‌های زیرزمینی و خاک نیز می‌شود. چرخه‌ای که تا حد زیادی به گرم‌شدن کره زمین کمک می‌کند. شاید جالب باشد که بدانید، زغال‌سنگی که در نیروگاه‌ها استفاده می‌شود مسئول حدود 46 درصد از کل انتشار کربن است. (درباره ردپای کربن بیشتر بخوانید)
5. حفاری نفت
حفاری نفت مسئول 30 درصد از میزان متان و حدود 8 درصد آلودگی دی‌اکسید کربن است. حفاری نفت که برای جمع‌آوری هیدروکربن‌های نفت استفاده می‌شود گازهای مضر زیادی را وارد جو می‌کند. این گازها علاوه‌بر‌اینکه به تغییرات آب‌وهوایی کمک می‌کنند، برای حیات‌وحش و محیط اطراف آن نیز سمی هستند.
6. حمل‌ونقل و وسایل نقلیه
حجم زیادی از حمل‌ونقل از طریق اتومبیل‌ها، هواپیماها، قایق‌ها و قطارها انجام می‌شود. همان‌طور که میدانید همه این وسایل، برای حرکت به سوخت‌های فسیلی متکی هستند. سوزاندن سوخت‌های فسیلی، کربن و انواع دیگر آلاینده‌ها را در جو آزاد می‌کند. این امر باعث می‌شود حمل‌ونقل تا حدی یکی از عوامل اصلی تولید گازهای گلخانه‌ای و گرمایش زمین باشد.
7. مصرف‌گرایی
با توجه به نوآوری‌های موجود در فناوری و ساخت، مشتریان می‌توانند هر محصولی را در هر زمان خریداری کنند. این بدان معناست که ما هرسال محصولات بیشتری تولید می‌کنیم. همان‌طور که تجربه کرده‌اید، اکثر اقلام که خریداری می‌کنیم چندان پایدار نیستند. متأسفانه ما به‌دلیل کاهش طول عمر وسایل الکترونیکی و پوشاک، بیش از هر زمان دیگری زباله ایجاد می‌کنیم و به گرمایش زمین دامن می‌زنیم.
8. کشاورزی و دامداری
کشاورزی و دامداری فضای سبز زیادی را اشغال می‌کنند، درنتیجه محیط‌های محلی تخریب‌شده‌اند تا فضایی برای کشاورزی یا دامداری ایجاد شود. از طرف دیگر مقدار زیادی متان در اثر فعالیت‌های دامداری تولید می‌شود و این فعالیت‌ها زباله زیادی را ایجاد می‌کنند. بسیاری از مواد غذایی که سالانه تولید می‌شود، بنا به‌دلایل مختلف مصرف نمی‌شوند و درنهایت به زباله تبدیل می‌شوند. زباله‌هایی که سرانجامی جز تولید بیشتر و بیشتر متان نخواهند داشت. درنتیجه افزایش بهره‌وری از زمین برای تولید غذا و پوشاک، نقش مهمی در افزایش گرمایش زمین دارد.
9. صید بی‌رویه
ماهی یکی از منابع اصلی پروتئین انسان است و در‌حال‌حاضر بسیاری از مردم دنیا به این صنعت متکی هستند. با توجه به میزان خرید و مصرف ماهی توسط مردم، در حال حاضر تعداد موجودات دریایی کاهش‌یافته است. صید بی‌رویه همچنین باعث عدم تنوع در اقیانوس‌ها شده است. البته نقش آلودگی آب‌ها در از‌بین‌رفتن گونه‌های مختلف دریایی به‌دلیل فعالیت‌های صنعتی را هم نباید نادیده گرفت.
چطوری از گرمایش زمین جلوگیری کنیم؟
همان طور که میدانید هر روزی که می‌گذرد، کره زمین گرم و گرم‌تر می‌شود. این افزایش دما به حدی رسیده است که برخی از یخ‌های قطب جنوب در حال آب شدن هستند. به همین دلیل اگر ما جلوی این افزایش دما را نگیریم در آینده‌ای نه‌چندان دور اتفاقات جبران‌ناپذیری برای زمین و زندگی ما رخ می‌دهد.
در و پنجره‌ها را عایق‌بندی کنید
یکی از دلایلی که ما مدت طولانی تری از کولر یا بخاری استفاده می‌کنیم، به‌خاطر هدر رفتن گرما یا سرمای منزل است. پس اگر ما بتوانیم از پنجره‌های دوجداره استفاده کنیم و درزهای درها و پنجره را بگیریم، از هدررفت انرژی جلوگیری کرده‌ایم.
آب را هدر ندهید
همان طوری که از بچگی شنیده‌ایم، آب مایه حیات است. صرفه‌جویی در مصرف آب می‌تواند آلودگی‌های کربنی را در زمین کم کند؛ زیرا در همه جای دنیا برای پمپاژ آب، گرم شدن و تصفیه آن، انرژی زیادی مصرف می‌شود. شما می‌توانید زمانی که در حال مسواک زدن هستید، شیر آب را ببندید. مدت‌زمان استحمامتان را کوتاه‌تر کنید و کلی کار دیگر که می‌تواند از هدررفت آب جلوگیری کند.
در مصرف غذاها صرفه‌جویی کنید
طبق تحقیقات انجام شده تقریباً 10 درصد انرژی صرف تهیه، فراوری، بسته‌بندی و حمل‌ونقل غذا می‌شود؛ اما فقط حدود 60 درصد از این غذاها مصرف می‌شوند و 40 درصد دیگر به دون استفاده باقی‌مانده و دور ریخته می‌شوند. به همین خاطر زمانی که شما در حال تهیه غذا هستید بهتر است که به همان اندازه نیازتان، غذا درست کنید تا از دور ریخت آن جلوگیری شود. همان طوری که میدانید درصد بسیاری از غذاهای ما از گوشت تهیه می‌شود. برای تهیه گوشت نیز نیاز به پرورش و نگهداری چارپایان است و این کار انرژی زیادی مصرف می‌کند. به همین خاطر تا می‌توانید از مصرف گوشت کاسته تا به عدم گرم شدن زمین کمک کرده باشید.
چرا باید به گرمایش زمین اهمیت بدهیم؟
فقط کافی است به اطرافتان نگاه کنید و خبرهای همین چند ماه گذشته را بررسی کنید، تا پیامدهای گرمایش و تغییرات آب‌وهوایی را به‌راحتی مشاهده و درک کنید. از آتش‌سوزی‌های گسترده تا گرمای شدید، بارندگی بیش‌ازحد و سیل ناگهانی را این سال‌ها بسیار دیده و شنیده‌ایم، متأسفانه رویدادهایی ازاین‌دست در دنیای گرم‌تر پیش‌رو، رایج‌تر هم می‌شوند. تغییرات اقلیمی و مسئله گرمایش زمین یک تهدید جدی است، که کل چرخه حیات را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد. مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی، جهانی، ملی و منطقه‌ای همه تحت تأثیر آن قرار دارند.
بنابراین، بسیار لازم است که منابع اصلی گازهای گلخانه‌ای را که باعث تغییرات آب‌وهوایی می‌شوند، بشناسید. همه انسان‌ها باید این تهدید را جدی بگیرند و برای کاهش آن تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کنند. برای مثال برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌توانیم کمتر از وسایل نقلیه استفاده کنیم. استفاده از لامپ‌های کم‌مصرف و انرژی‌های تجدید‌پذیر در کنار دورریز کمتر مواد غذایی و خرید اقلام کمتر هم از ساده‌ترین کارهایی است که می‌توانیم در زندگی شخصی خود به آن‌ها پایبند باشیم.
سؤالات متداول
گرمایش زمین چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
گرم‌شدن کره زمین یکی از جنبه‌های تغییر اقلیم است که به افزایش طولانی‌مدت دمای سیاره اشاره دارد. علت آن افزایش غلظت گازهای گلخانه‌ای در جو است که عمدتاً ناشی از فعالیت‌های انسانی است.
اثرات گرمایش زمین چیست؟
افزایش گرما، خشک‌سالی، آتش‌سوزی‌های جنگلی و باران‌های سیل‌آسا از تأثیرات گرمایش زمین و تغییرات آب‌وهوایی هستند.
دلایل اصلی گرم شدن زمین چه هستند؟
صید بی‌رویه ماهی، صنعتی‌سازی، کشاورزی، مصرف‌گرایی، حمل‌ونقل و وسایل نقلیه، حفاری نفتی، نیروگاه‌ها و دورریز غذا را می‌توان از دلایل اصلی گرایش زمین دانست.
