سیاه‌دانه یکی از دانه‌های پرفایده در آشپزی و حفظ سلامت است و آگاهی از خواص سیاه‌دانه باعث میشود مصرف آن را در فهرست غذایی خود قرار دهید و از آن استفاده کنید.
سیاه‌دانه (Black seed) که با نام شونیز هم شناخته میشود، گیاهی گلدار و یک ساله است که میوه‌ای با دانه‌هایی سیاه رنگ تولید می‌کند و به‌عنوان ادویه در غذاها استفاده میشود.سیاه دانه علاوه بر کاربرد آشپزی دارای خواص درمانی بسیاری است و مردم بیش از 2 هزار سال از سیاه‌دانه برای تهیه انواع دارو استفاده می‌کنند. در گذشته، از سیاه‌دانه برای سردرد، درد دندان، احتقان بینی و کرم‌های روده استفاده می‌شده است. این دانه همچنین برای درمان چشم صورتی (ملتحمه)، آبسه‌ها و انگل‌ها کاربرد داشته است.
امروزه نیز به‌طور معمول از سیاه‌دانه برای درمان مشکلات دستگاه گوارش از جمله گاز معده، کولیک، اسهال، اسهال خونی، یبوست و بواسیر استفاده میشود. همچنین از این دانه در درمان برخی از مشکلات و بیماری‌های تنفسی مانند آسم، آلرژی، سرفه، برونشیت، آمفیزم، انواع آنفلوانزا و احتقان استفاده میشود.
در موارد دیگر استفاده از سیاه‌دانه برای اهدافی مانند کاهش فشار خون، کاهش سطح کلسترول، پیشگیری و درمان سرطان و تقویت سیستم ایمنی بدن توصیه میشود. در زنان نیز برای جلوگیری از بارداری، شروع قاعدگی و افزایش شیر از سیاه‌دانه استفاده میشود.
سیاه‌دانه همچنین گاهی در ترکیب با سیستئین، ویتامین E و زعفران برای کاهش عوارض برخی داروهایی شیمی‌درمانی استفاده شده است. به علاوه برخی از افراد نیز برای درد مفاصل و روماتیسم، سردرد و بروز برخی مشکلات پوستی، سیاه دانه را روی پوست می‌گذارند. در ادامه با اثرات درمانی سیاه‌دانه بیشتر آشنامی‌شویم:
همچنین ببینید : خواص روغن سیاه‌دانه برای درد مفاصل
– خواص سیاه‌دانه برای سلامت مو
یکی از خواص سیاه‌دانه در طب سنتی، قابلیت آن برای جلوگیری و درمان ریزش مو است. امروزه نیز برای جلوگیری از ریزش مو و رویش مجدد موی از دست رفته، پودر سیاه دانه و حنا را در روغن سوسن مخلوط کرده و به صورت موضعی روی پوست سر مصرف می‌کنند. از روغن سیاه‌دانه به‌صورت خالص و یا مخلوط با روغن‌های دیگر مثل روغن زیتون، نارگیل و کرچک و یا حتی آب لیمو نیز برای تقویت، رشد، جلوگیری از ریزش، نرم و شفاف شدن مو و نیز جلوگیری از شوره سر استفاده کرد. در این زمینه خوردن عسل و روغن سیاه‌دانه هم برای جلوگیری از ریزش مو و تقویت مو توصیه شده است.
از مطالعه مقاله خواص دمنوش بابونه نیز برای حفظ سلامت پوست و مو استفاده کنید.
– خواص سیاه‌دانه برای تقویت چشم
سیاه‌دانه دارای ویتامین‌ها، مواد معدنی و اسیدهای چرب مورد نیاز بدن و نیز خواص آنتی‌اکسیدانی بالاست. از خواص سیاه‌دانه برای تقویت چشم می‌توان به دو صورت خوراکی و موضعی بهره برد. برای مصرف خوراکی معمولا از پودر سیاه‌دانه به همراه عسل در آب استفاده میشود. در موارد استفاده موضعی نیز از روغن سیاه‌دانه خوراکی بهره گرفته میشود.
البته باید توجه داشت که استفاده کردن هرگونه روغن یا ماسک از جمله سیاه‌دانه در نزدیکی پلک‌ها و مژه‌ها میتواند همراه با عوارضی باشد و باید از این کار خودداری کرد.
همچنین ببینید: خواص ترکیب عسل با رازیانه
-خواص سیاه‌دانه برای لاغری
خواص سیاه‌دانه باعث کنترل قند خون و تنظیم کربوهیدرات‌ها میشود و به همین دلیل به عنوان یکی از مواد غذایی موثر در کاهش و تنظیم وزن شناخته میشود. به علاوه سیاه‌دانه به‌دلیل مقادیر قابل توجه مواد معدنی، ریزمغذی‌ها، ویتامین‌ها و انواع اسیدهای چرب مورد نیاز بدن در ترکیب خود، در پایبندی افراد به رژیم‌های غذایی موثر است. همچنین سیاه‌دانه سرشار از فیبر است و در پرکردن معده و ایجاد احساس سیری کمک کند. سیاه‌دانه از نفخ نیز جلوگیری می‌کند.
– خواص سیاه‌دانه در بهبود آسم
تحقیقات نشان می‌دهد مصرف عصاره سیاه‌دانه باعث بهبود سرفه، خس‌خس و عملکرد ریه در افراد مبتلا به آسم میشود. با این حال سیاه دانه ممکن است به اندازه داروهای تئوفیلین یا سالبوتامول مؤثر نباشد.
برای بهبود تنفسی و روش‌های آن مطلب خواص دمنوش آویشن را نیز به شما پیشنهاد می‌کنیم.
– خواص سیاه‌دانه در کاهش سردرد
بررسی‌ها نشان داده‌اند سیاه‌دانه میتواند در بهبود سردرد موثر باشد و افرادی که مبتلا به میگرن هستند از روغن یا دمنوش سیاه‌دانه برای تخفیف درد خود استفاده می‌کنند. استفاده موضعی از روغن سیاه‌دانه برای سردرد یکی از روش‌های رایج برای کاهش این مشکل است.
مطالعه مطلب خواص دارویی زعفران را در این زمینه از دست ندهید.
– خواص سیاه‌دانه در جلوگیری از زخم معده
به زبان ساده در بروز زخم معده، اسید معده لایه مخاط محافظی که معده را پوشانده است، از بین می‌برد و تداوم این روند میتواند به ایجاد خونریزی منجر شود. تحقیقات حیوانی در این زمینه نشان می‌دهد که مصرف سیاه‌دانه میتواند به حفظ پوشش داخلی معده و جلوگیری از تشکیل زخم کمک کند.
در یک مطالعه انجام شده روی موش‌های آزمایشگاهی مبتلا به زخم معده، استفاده درمانی از سیاه‌دانه منجر به درمان ۸۳ درصدی آنها شد. همچنین یک مطالعه حیوانی دیگر نشان داد که سیاه‌دانه و اجزای فعال در ترکیب آن از ایجاد زخم معده جلوگیری کرده و پوشش معده را در برابر اثرات الکل محافظت می‌کند.
استفاده از خواص تخم شربتی و فواید خاکشیر نیز میتواند در این زمینه مفید باشد.
– خواص سیاه‌دانه در کاهش تب
کارشناسان طب سنتی در بسیاری از موارد برای درمان خانگی تب، استفاده از سیاه‌دانه را توصیه می‌کنند. برای این کار می‌توان از ترکیب پودر این دانه گیاهی به همراه سکنجبین استفاده کرد. البته باید توجه داشت که بروز تب، نشانه وجود بیماری است و نمی‌توان برای بهبود تنها به کنترل تب اکتفا کرد و باید برای درمان عامل تب به پزشک مراجعه کرد.
– خواص سیاه‌دانه برای تب یونجه
تحقیقات حاکی از آن است که مصرف خوراکی یک محصول خاص حاوی روغن سیاه دانه، ویتامین E، بتاکاروتن و بیوتین علایم آلرژی را در افراد مبتلا به تب یونجه (رینیت آلرژیک) کاهش می‌دهد.
– خواص سیاه‌دانه در پیشگیری از سرطان
سیاه دانه به‌دلیل داشتن آنتی‌اکسیدان و تیموکینون میتواند از بروز سرطان جلوگیری کند و این بیماری را تا حدی بهبود بخشد. آنتی‌اکسیدان موجود در سیاه‌دانه به خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد کمک می‌کند تا خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند سرطان را کاهش دهد. البته خاصیت ضدسرطانی سیاه‌دانه همچنان در دست بررسی است و به طور کامل قطعی نشده و مطالعات در این زمینه همچنان ادامه دارد. مطالعات آزمایشگاهی همچنین نشان می‌دهد سیاه دانه و اجزای آن می‌توانند در برابر انواع مختلفی از سرطان‌ها مانند سرطان لوزالمعده، ریه، دهانه رحم، پروستات، پوست و روده بزرگ موثر باشد.
در این زمینه می‌توانید مطلب مربوط به خواص چای سبز را نیز مطالعه کنید.
– خواص سیاه‌دانه برای اگزما و التهاب پوست
بر اساس بررسی‌های انجام شده خواص سیاه‌دانه در مراقبت از پوست نیز چشمگیر است. مصرف ترکیبی حاصل از روغن سیاه‌دانه، ویتامین E، بتاکاروتن و بیوتین میتواند علایم را در افراد دارای خارش پوست و ملتهب بهبود بخشد.
– خواص سیاه‌دانه برای بهبود تشنج
مصرف خوراکی عصاره سیاه‌دانه به مدت 4 هفته میتواند باعث کاهش تعداد تشنج در کودکان مبتلا به صرع شود.
– خواص سیاه‌دانه برای رفع فشار خون بالا
تحقیقات نشان می دهد مصرف عصاره سیاه‌دانه دو بار در روز به مدت 8 هفته میتواند فشار خون را تا حدی در بیماران بهبود بخشد.
خواص سیاه‌دانه در سندکنترل کلسترول
کلسترول دسته‌ای از چربی‌هاست که بدن به آن نیاز دارد اما تجمع بیش از حد آن در خون باعث بروز بیماری‌های مختلفی میشود. گفته میشود که مصرف سیاه‌دانه دو بار در روز و به مدت ۵ تا 6 هفته میتواند کلسترول (LDL) و چربی خون را در افراد مبتلا به سندرم متابولیک کاهش دهد.
– خواص عسل و سیاه دانه
یکی از همراه‌های همیشگی سیاه‌دانه برای مصارف دارویی، عسل است که خواص دارویی آن همراه با دانه، پودر یا روغن سیاه‌دانه میتواند در بهبود بسیاری از مشکلات و بیماری‌ها موثر باشد. در ادامه با برخی از خواص سیاه‌دانه و عسل آشنا می‌شویم.
۱- درمان درد و ناراحتی های کلیوی
مصرف ترکیب صاف شده یک فنجان سیاه‌دانه در آب به همراه یک فنجان عسل به مدت یک هفته، میتواند در کاهش درد و ناراحتی‌های کلیه موثر باشد.
۲- تسهیل زایمان
گفته میشود خوردن پودر سیاه‌دانه مخلوط با عسل تسکین‌دهنده درد رحم در هنگام زایمان است. برای این کار معمولا ترکیب پودر سیاه‌دانه با همان میزان عسل به صورت مستقیم و یا محلول در آب گرم استفاده میشود.
۳- بهبود فعالیت قلب
یکی از شیوه‌های کمک به درمان افراد مبتلا به تپش قلب و ناتوانی پمپاژ خون، ترکیب روغن سیاه‌دانه با عسل به نسبت مساوی است. مصرف این ترکیب همراه با انجام تمرینات ورزشی موجب تنظیم ضربان قلب و درمان اضطراب و تپش قلب است.
۴- کنترل روماتیسم
بیماران مبتلا به روماتیسم عسل را همراه چند قطره روغن سیاه‌دانه مصرف می‌کنند. همچنین به‌منظور تسکین دردهای ناشی از روماتیسم موم عسل را با روغن سیاه‌دانه و روغن زیتون یا روغن حیوانی به نسبت مساوی مخلوط کرده و قبل از خواب روی محل درد مالیده و آن را با پارچه می‌بندند.
نتایج یک مطالعه در این زمینه روی افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید نشان داد، مصرف روزانه 1000 میلی‌گرم روغن سیاه‌دانه به مدت هشت هفته میتواند باعث کاهش نشانگرهای التهابی و استرس اکسیداتیو شود.
در این زمینه مطلب خواص روغن زیتون را نیز از دست ندهید.
۵- تقویت گردش خون
گفته میشود که مصرف مخلوط یک قاشق چای‌خوری روغن سیاه‌دانه همراه با یک قاشق عسل و دو حبه سیر له شده به مدت یک هفته گردش خون را بهبود می‌بخشد. البته برای پیشگیری از مشکلات آلرژیک سیر و گرمی بیش از حد مزاج، توصیه بر این است که مصرف این ترکیب از مقادیر ناچیز شروع شده و به تدریج افزایش یابد.
۶- بهبود دل درد و دل پیچه
در طب سنتی معتقدند برای کاهش دردهای شکمی، دل‌پیچه و دل‌دردهایی که منشاء آن از مشکلات روده‌ای است، استفاده از جوشانده سیاه‌دانه در ترکیب با عسل، زیره و نعناع میتواند تاثیرگذار باشد.
– عوارض مصرف سیاه‌دانه
سیاه‌دانه هنگامی که به صورت خوراکی به مقدار کمی مانند طعم دهنده غذاها استفاده شود، برای اکثر افراد بسیار ایمن است و افراد می‌توانند با قرار دادن آن در رژیم غذایی از خواص سیاه‌دانه بهره‌مند شوند اما باید در مصرف این دانه گیاهی به صورت دارویی احتیاط‌هایی انجام شودو در صورت تمایل به مصرف دارویی آن حتما باید پزشک معالج در جریان قرار بگیرد.
۱- سیاه‌دانه هنگام استفاده روی پوست ممکن است باعث ایجاد بثورات آلرژیک شود. در این زمینه گزارش‌هایی از درماتیت پس از استفاده از روغن سیاه‌دانه روی پوست وجود دارد.
۲- مصرف مقادیر بیشتر سیاه‌دانه برای زنان باردار غیرقابل اطمینان است. زیرا سیاه‌دانه میتواند باعث تاثیر بر میزان انقباضات رحمی شود.
۳- مصرف بیش از حد سیاه‌دانه میتواند انعقاد خون را کند کرده و خطر خونریزی را افزایش دهد.
۴- همچنین سیاه‌دانه ممکن است اختلالات خونریزی را شدیدتر کند.
۵- در بیماران مبتلا به دیابت استفاده از سیاه دانه ممکن است موجب قند خون پایین (هیپوگلیسمی) شود.
۶- سیاه‌دانه فشار خون را کاهش دهد و از نظر تئوریک، مصرف آن باعث کاهش بیشتر فشار خون در افرادی که فشار خون پایین دارند میشود.
سیاه‌دانه را از کجا تهیه کنیم؟
شاید تا پیش از این تهیه سیاه‌دانه و سایر دانه‌ها و گیاهان دارویی از بازار کاری چالش‌برانگیز و وقت‌گیر محسوب میشد؛ ام امروز با نصب و استفاده از برنامه اسنپ اکسپرس با چند کلیک ساده می‌توانید سیاه‌دانه را در فهرست خرید خود قرار دهید و در کمترین زمان ممکن آن را مقابل درب منزل تحویل بگیرید.
سوالات متداول
آیا از سیاه‌دانه می‌توان به عنوان داروی کاهنده فشار خون استفاده کرد؟
کاهش فشار خون با استفاده از سیاه‌دانه اثبات شده است و می‌توان با مصرف این دانه فشار خون را کاهش داد اما مصرف دارویی این دانه باید به صورت کنترل شده باشد و تحت مراقبت و مشورت پزشک انجام شود.
استفاده از سیاه‌دانه برای لاغری تا چه حد موثر است؟
سیاه‌دانه باعث کنترل قند خون و تنظیم کربوهیدرات‌ها میشود و به همین دلیل یکی از مواد غذایی موثر در کاهش و تنظیم وزن است. سیاه‌دانه همچنین سرشار از فیبر است و در پرکردن معده و ایجاد احساس سیری کمک کند.
