توجه به نیازهای روانی سالمندان به اندازه نیازهای جسمی آنها مهم است. از سوی دیگر افراد هنگام ورود به دوره سالمندی درست مانند یک کودک نیاز به محبت زیادی پیدا می‌کنند و بر خلاف تصور بسیاری از افراد که گوشه نشینی را برای این سری از افراد تجویز می‌کنند، حضور اجتماعی آنها بیش از هر زمانی اهمیت پیدا خواهد کرد.
به همین جهت بسیار مهم است که به مسائل و عادات روانی سالمندان در کنار نیازهای عاطفی و حتی اجتماعی آنها توجه کنید. در این راهنمای آموزشی از اسنپ اکسپرس مگ قصد داریم به هر یک از این موارد به شکل تخصصی بپردازیم. تا انتهای این مطلب جالب و کاربردی با ما همراه باشید.
مهمترین نیازهای روانی سالمندان
بر اساس نظریه خود تعیین گری، همه ما از جمله سالمندان برای برآورده کردن تمایلات طبیعی خود در زندگی و حرکت در جهت رشد آنها، نیاز به یک روان سالم داریم. درست همانطور که بدن ما برای سالم بودن به تغذیه نیاز دارد، ذهن و روح ما نیز برای داشتن یک عملکرد بهینه و انجام کارهای معنادار، نیاز به مواردی دارد که از آنها تغذیه کند.
هر چه سن افراد بیشتر می‌شود، مشکلات روانی آنها نیز افزایش پیدا می‌کند. بنابراین نباید از یک فرد سالخورده انتظار زیادی داشته باشید. در ادامه به مواردی می‌پردازیم که می‌توانند در لیست نیازهای روانی سالمندان قرار بگیرند و شما می‌توانید با بررسی آنها برای ایجاد حس خوشایند در این گروه از افراد کمک کننده باشید.
ایجاد حس هدفمندی
برای اینکه به جلوگیری از بروز افسردگی در سالمندان کمک کنید، باید شرایطی فراهم کنید که آنها حس هدفمندی داشته باشند. برای مثال شرکت در انجام برخی از کارهای داوطلبانه مانند کمک به امور خیریه یکی از مواردی است که می‌تواند این احساس را در آنها تقویت کند. این گروه از افراد با داشتن نقش یک راهنما در خانواده می‌توانند از اثرات منفی پیری بر خود غلبه کنند. بنابراین به اشکال مختلف به آنها کمک کنید که حس هدف داشتن در زندگی را در خود تقویت کنند.
کمک به تحریکات ذهنی
افراد هنگام پا گذاشتن به سن بیشتر در معرض زوال عقل قرار می‌گیرند. به همین علت بسیار مهم است که شما با کمک به آنها تا حدی که می‌توانید از بروز چنین حالتی پیشگیری کنید. یکی از نیازهای روانی سالمندان در این زمینه، تحریک ذهنی آن‌هاست. تحریکات ذهنی عملی مؤثر برای جلوگیری از زوال عقل در پیری محسوب می‌شوند. در ادامه برخی از مواردی را نام می‌بریم که در این زمینه اثربخش هستند.
- افراد سالخورده را به یادگیری مداوم در زمینه‌هایی که به آن علاقه دارند، تشویق کنید.
- نوشتن خاطرات روزانه یا زندگی نامه از دیگر کارهای فعالانه ای است که می‌تواند منجر به تحریک ذهن در آنها شود.
- به طور مداوم از آنها بخواهید که در جمع‌های خانوادگی شما شرکت کنند تا سلامت روان آنها بهبود پیدا کند.
- بیان کردن داستان‌های جالب گذشتگان در جمع از دیگر روش‌های تحریک کردن ذهن در افراد سالخورده است.
کمک به ابراز وجود
اگر سالمندی دوست دارد کاری را انجام دهد، مانع از انجام فعالیت او نشوید. مادامی که کار مورد نظر خطرناک نباشد، نباید ممانعتی از انجام آن صورت گیرد. یکی دیگر از نیازهای روانی سالمندان این است که راهی برای ابراز وجود داشته باشند. برای مثال مشارکت در امور مختلف و فعال نگه داشتن آنها می‌تواند روشی برای ارضا کردن این نیاز روانی محسوب شود.
کمک به بیان افکار و احساسات
درست مانند هر شخص دیگری، سالمندان هم نیاز به بیان افکار و احساسات خود دارند. با این حال، اگر کسانی که کار مراقبت از سالمندان را بر عهده گرفته اند، عادت کنند که به طور خودکار کارها را برای آنها انجام دهند، انجام این کار دشوار است. گاهی توجه به کارهای ساده مانند درگیر نگه داشتن عزیزتان در تصمیم گیری‌های مختلف و نشان دادن علاقه واقعی به احساس او می‌تواند از نظر روانی تفاوت بزرگی ایجاد کند. یکی از نیازهای روانی سالمندان نیاز به ابزار افکار و احساسات است. بنابراین شما باید محیطی را برای او فراهم کنید که بتواند به راحتی چنین کاری را انجام دهد.
احساس امنیت از نیازهای روانی سالمندان
یکی دیگر از نیازهای روانی سالمندان این است که آنها احساس امنیت داشته باشند. بسیاری از افراد سالخورده در محیطی سرشار از ترس زندگی می‌کنند. ترس از بی پولی، ترس از فرستاده شدن به خانه سالمندان و ترس از اینکه دچار یک بیماری خطرناک شوند یا اینکه نتوانند کارهای خود را به تنهایی انجام دهند، جزو این موارد هستند.
اگرچه شاید شما نتوانید تمام نیازهای روانی سالمندان نسبت به امنیت را برطرف کنید، زیرا شاید بسیاری از آنها اقتضای بالا رفتن سن باشند، اما در هر صورت کمک به آرام کردن محیط خانه، حمایت مالی مناسب، بررسی مداوم سالمندان از نظر سلامتی تنها برخی از کارهایی هستند که می‌توانید برای آنها انجام دهید.
اگر قرار است کسی از فرد سالخورده مراقبت کند، بسیار مهم است که توانایی ایجاد یک محیط امن و راحت را برای او داشته باشد. کسی که سالمند بتواند به راحتی به او اعتماد کند و الزامات سخت گیرانه ای را در محیط خانه به اجرا در نیاورد. سعی کنید ضمناً سعی کنید نیازهای روانی سالمندان خصوصاً امنیت آنها را به گونه ای فراهم کنید که آنها احساس سربار بودن نداشته باشند.
نیازهای اجتماعی سالمندان چیست؟
حال که با برخی از نیازهای روانی سالمندان آشنا شدیم، نوبت به بررسی نیازهای اجتماعی آنها می‌رسد. نیازهای اجتماعی مجموعی از نیازهای عاطفی، فکری و جسمی سالمندان است که باید به آنها توجه کنید. ایجاد ارتباطات اجتماعی می تواند به بهبود عملکرد حافظه و محافظت از مغز در برابر بیماری‌های دژنراتیو (بیماری مرتبط با پیری که منجر به فرسایش بافت یا اندام می‌شود) کمک کند.
بودن در کنار دیگران می‌تواند تأثیر مثبتی بر افراد مسن داشته باشد. این فعل و انفعالات به سالمندان برای ادامه یادگیری انگیزه می‌دهند و به آنها کمک می‌کنند تا از ذهن خود برای جلوگیری از زوال ذهنی استفاده کنند. بر اساس تحقیقات انجام شده، افراد سالخورده همگی نیازهای اجتماعی یکسانی ندارند. بنابراین باید در رفع این نیاز آنها به تفاوت‌های فردی و فرهنگیشان توجه کنید. در برخی از فرهنگ‌ها توجه زیاد به والد سالمند از ضروریات است. این در حالی است که شاید فرهنگ‌های دیگر توجه نسبی را کافی بدانند.
بنابراین برای رفع نیازهای اجتماعی باید به عوامل متعددی از جمله شخصیت، خواسته‌ها، انتظارات و فرهنگ سالمند مورد نظر هم توجه کنید. اگر شما هم به سلامت و رفاه افراد سالمند اطراف خود اهمیت می‌دهید، بهتر است نگاهی به موارد زیر داشته باشید.
داشتن روابط اجتماعی معنادار
همانطور که گفتیم افراد سالمند نیاز به داشتن هدف در زندگی خود دارند. در همین جهت روابط اجتماعی آنها هم باید به گونه ای معنادار باشد تا نتایج مثبتی را به ارمغان بیاورد. یک فرد سالخورده به شبکه ای از افرادی نیازمند است که با آنها احساس خوبی دارد. این شامل خانواده، دوستان، همسایگان و اعضای جامعه می‌شود.
گاهی داشتن یک گفتگوی ساده با افرادی که هیچ نسبتی با یک فرد سالخورده ندارند هم می‌تواند نیاز به اجتماعی بودن آنها را برطرف کند. شاید برای شما تعجب آور برسد ولی حتی حضور در برخی از شبکه‌های اجتماعی می‌تواند بخشی از این نیاز افراد سالخورده را برطرف کند.
کمک به رفع نیازهای حمل و نقل
اگر فرد سالخورده هنوز توانایی رانندگی دارد و برای رفع نیازهای اجتماعی خود در بخش حمل و نقل به کسی وابسته نیست، تنها کافی است که از دور به روابط اجتماعی او کمک کنید. اما گاهی اوقات جا به جایی یکی از موانع اصلی افراد مسن در دیدار دوستان، رفتن به مراسم گوناگون، رفتن به خرید و مواردی از این دست محسوب می‌شوند. به همین جهت باید شرایطی را فراهم کنید که همیشه کسی برای جا به جایی آنها در دسترس باشد تا به آنها کمک کند.
ایجاد یک گروه از همسالان
یکی از کارهای خوبی که می‌توانید برای سالمندان انجام دهید، این است که گروهی فعال از همسالان آنها ایجاد کنید که بتوانند به صورت مداوم با هم ارتباط بگیرند. برای مثال برگزاری دورهمی هفتگی یا چند روزی یکبار یکی از ایده‌های فوق العاده ای است که می‌تواند در گسترش روابط اجتماعی فرد سالمند مؤثر باشد. اجازه دهید سالمندان هر چقدر که می‌خواهند با هم باشند، زیرا هیچ کسی بهتر از خودشان قابلیت درک هم را ندارند.
داشتن سفرهای کوتاه
اگرچه سالمندان نمی‌توانند مانند سایر افراد به سفر بروند، اما داشتن سفرهای هرچند کوتاه می‌تواند در افزایش روحیه اجتماعی آنها بسیار مؤثر باشد. یکی از بهترین سفرهای پیشنهادی، بردن آنها به جایی است که تعلق خاصی به آن دارند. برای مثال رفتن به روستای پدری یکی از پیشنهاداتی است که می‌تواند ذوق افراد مسن را در پی داشته باشد و آنها را به اعماق خاطرات کودکی خود ببرد.
خرید یک حیوان خانگی
یکی از مواردی که می‌تواند در لیست بهترین کارها برای سالمندان قرار بگیرد، خریدن یک حیوان خانگی است. داشتن یک حیوان خانگی خصوصاً برای سالمندانی که بسیاری از روزهای خود را در انزوا به سر می‌برند، گزینه فوق العاده ای محسوب می‌شود. برای مثال داشتن یک قناری که بتواند برای آنها آواز بخواند یکی از موارد پیشنهادی است. شاید بد نباشد قبل از تصمیم گیری در این مورد با خود سالمند مشورت کنید تا از موافقت او برای انجام این کار مطمئن شوید.
چگونه نیازهای عاطفی سالمندان را برآورده کنیم؟
تا اینجا با نیازهای روانی سالمندان در کنار نیازهای اجتماعی آنها آشنا شدیم. اما سالمندان هم مانند هر گروه دیگری نیاز دارند که به خواسته‌های عاطفی آنها توجه شود. در واقع این نیازها با افزایش سن نه تنها کمتر نمی‌شوند، بلکه بیشتر نمود پیدا می‌کنند. البته به این موضوع توجه کنید که روش‌های پاسخ دهی به نیازهای عاطفی و البته نوع نیاز ممکن است در افراد مسن کمی متفاوت شود.
از جمله نیازهای عاطفی سالمندان که باید به آنها توجه شود می‌توانیم به مواردی همچون روابط معنی دار، حریم خصوصی، ایجاد معنا و هدف، ایجاد حس استقلال، ایجاد حس تعلق، در کنار همدلی و داشتن اعتبار اشاره کنیم. گروه سالمندان نسبت به افراد بزرگسال بیشتر به رفع نیازهای عاطفی متکی هستند، پس با شناخت دقیق نیاز آنها، باید با آگاهی کامل در جهت رفع آنها قدم بردارید. در اینجا چند روش برای برآورده کردن نیازهای عاطفی افراد مسن را برای شما ذکر می‌کنیم.
گوش دادن فعالانه
فعالانه گوش دادن در هر سنی خصوصاً کودکی و میانسالی از اهمیت زیادی برخوردار است. افراد دوست دارند شنیده شوند، دیده شوند و در نهایت درک شوند. این موضوع در بین سالمندان که حساسیت بیشتری دارند، باید بیش از هر زمان دیگری مورد توجه قرار گیرد. بنابراین فعالانه گوش دادن به صحبت‌ها و خواسته‌های سالمندان یکی از بهترین کارهایی است که می‌توانید برای او انجام دهید.
نحوه انجام این کار به گونه ای است که در هنگام صحبت کردن آنها، کاملاً ساکت بمانید و با گوش کردن به حرف‌هایشان به درک گفته‌های آنها بپردازید. شما باید تمامی توجه خود را به فرد سالخورده اختصاص دهید تا ارتباط قوی تری با او برقرار کنید. در نهایت مخاطبتان از ارتباط با شما احساس رضایت درونی پیدا می‌کند و حس ارزشمند بودن خواهد کرد.
احترام به درخواست‌ها
توجه به خواسته‌های افراد مسن از دیگر نیازهای عاطفی آنها محسوب می‌شود که در کنار نیازهای روانی سالمندان باید به آنها توجه ویژه ای شود. البته این توجه تا زمانی عملی خواهد بود که فرد مورد نظر در مسیر زوال شناختی قرار نگرفته باشد. بنابراین تا زمانی که یک سالمند می‌تواند به راحتی همه چیز را درک کند و با محیط ارتباط مناسبی برقرار کند، باید به خواسته‌های او توجه کنید. در این بین حتماً به حریم خصوصی وی هم احترام بگذارید.
یکی از بدترین کارهایی که می‌توانید در مقابل والد سالخورده خود انجام دهید، این است که با او مانند یک کودک شیرخوار رفتار کنید، به گونه ای که گویی او درکی از تصمیم گیری درست ندارد. با این وجود مهم است که سالمند بتواند کنترل زندگی خود را تا جایی که توانایی دارد، در دست داشته باشد. شما هم باید تا جایی که ممکن است به خواسته‌های او احترام بگذارید و در جهت برآورده کردن آنها قدم بردارید. نگه داشتن احترام والد در هر زمانی منجر به قوی تر شدن حس تعلق او خواهد شد که یکی از نیازهای عاطفی مهم هر فردی خصوصاً در سن پیری محسوب می‌شود.
داشتن رفت و آمد و ارتباط خانوادگی
معاشرت مداوم با افراد سالخورده از دیگر نیازهای عاطفی مهم آن‌هاست که باید حتماً از جمله کارهای اولویت دار شما محسوب شود. بسیاری از افراد مسن دوست دارند وقتی پا به سن می‌گذارند، کمی از جامعه خود را دور نگه دارند. بنابراین در چنین شرایطی ممکن است فرصت‌های زیادی را برای ارتباط با دیگران از دست بدهند. اگر شما هم با چنین افرادی مواجه هستید، باید حتماً جای خالی روابط اجتماعی را با معاشرت مداوم خود با او پر کنید.
در شرایطی که سالمندان جدا زندگی می‌کنند، بهانه‌هایی مانند نداشتن وقت و شلوغ بودن را دور بیندازید و سعی کنید در هفته چندین بار آنها را از تنهایی و انزوا در بیاورید. داشتن تعامل اجتماعی برای سالمندان به منظور داشتن حس خوب ضروری است.
بررسی وجود علائم افسردگی
در صورتی که نیازهای عاطفی سالمندان به خوبی شناخته و برطرف نشوند، ممکن است منجر به بروز افسردگی در آنها شود. این حالت ایجاد مشکل در روح و روان فرد سالمند را در پی دارد که تأثیر زیادی در زندگی او خواهد داشت. در اینجا برخی از علائم افسردگی وجود دارند که می‌توانید آنها را بررسی کنید و در صورت مشاهده برای درمان عزیزان سالخورده اقدام کنید.
- داشتن عزت نفس پایین
- خلق و خوی پایین
- صحبت‌های مکرر در مورد مرگ، مردن یا خودکشی کردن
- کناره گیری کردن از خانواده
- بیش از حد خوابیدن
- نداشتن علاقه به سرگرمی‌های معمول
فراموش نکنید که سالمندان در عین داشتن احساس ارزشمندی، باید احساس امنیت داشته باشد و دور اطرافشان با چهره‌های آشنا و قابل اعتماد پر باشد. قرار گرفتن در چنین شرایطی احتمال بروز افسردگی را در آنها کاهش می‌دهد.
ایجاد برنامه‌های تفریحی
یکی از بهترین نیازهای عاطفی سالمندان این است که سعی کنید گهگاهی برنامه‌های تفریحی مناسب سن آنها بچینید. برای مثال با آنها به پارک یا پیک نیک بروید و روزی سرشار از خاطره‌های خوب بسازید. سعی کنید روی فعالیت‌هایی تمرکز کنید که سالخوردگان علاقه بیشتری به آنها دارند.
برخی دیگر از تفریحات سالم و مناسب افراد با سن بالا، مواردی همچون مطالعه کتاب، پیاده روی، رفتن به دیدار دوستان و اقوام و بازدید از برخی مراکز اجتماعی است. توجه داشته باشید که برنامه رفع نیاز عاطفی سالمند باید به گونه ای طراحی شود که علاوه بر رفع انزوا، در از بین بردن کسالت و تنهایی او نیز تأثیرگذار باشد.
توجه به علایق و نشان دادن علاقه
گاهی با افراد سالمند مانند یک پادشاه یا ملکه رفتار کنید. آنها نیاز دارند تا شما گاهی سرزده به دیدار آنها بروید و غذای مورد علاقه آنها را برایشان بپزید. گاهی بردن یک سبد گل، خرید یک هدیه یا پخش کردن یک موسیقی جذاب می‌تواند آنها را سر شوق بیاورد و به آنها اثبات کند که شما آنها را دوست دارید. روزهایی را در ماه به آنها اختصاص دهید که هر چه می‌گویند شما گوش کنید. این روز می‌تواند از خاطره انگیزترین زمان‌هایی باشد که سالمندان به یاد می‌آورند.
جمع بندی
در این مطلب از اسنپ اکسپرس مگ به بررسی نیازهای روانی سالمندان در کنار سایر نیازهای عاطفی و اجتماعی پرداختیم. سالمندی دوران سختی است که علاوه بر فرسایش بدنی، فرسایش ذهنی و عاطفی افراد را به دنبال دارد. این دوران از حساسیت بسیار زیادی برخوردار است که نیاز به توجه اطرافیان را تشدید می‌کند. به همین دلیل برای اینکه بتوانید به سالمندان برای داشتن یک زندگی سالم تر با رضایت مندی بیشتر کمک کنید، بهتر است به تمامی نیازهای آنها توجه لازم را داشته باشید.
