رژیم آب درمانی که برخی به آن روزه آب نیز می‌گویند، یکی از انواع رژیم برای لاغری است که در آن مصرف تمام غذاها قطع و تنها از آب برای مدت کوتاهی استفاده می‌کنند. این نوع رژیم هزاران سال است که به وجود آمده، اما اخیرا به دلیل ادعاهای بسیار در مورد کاهش وزن سریع و کاهش خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها، محبوبیت بیشتری پیدا کرده است. اما با این حال، توجه به این نکته مهم است که رژیم آب درمانی ممکن است عوارض جانبی متعددی نیز برای افراد دنبال کننده داشته باشد و نمی‌توان آن را برای همه مناسب در نظر گرفت.
اگر در مورد رژیم آب درمانی کنجکاو هستید و دوست دارید بیشتر در مورد آن بدانید، این مقاله را دنبال کنید تا با تعریف رژیم آب درمانی و فواید و خطرات بالقوه آن آشنا شوید.
رژیم آب درمانی چیست؟
رژیم آب درمانی نوعی رژیم غذایی است که در آن از خوردن غذا پرهیز می‌کنید و تنها به نوشیدن آب ادامه می‌دهید. رژیم آب درمانی معمولاً بین ۲۴ ساعت تا سه روز (یا بیشتر) طول می کشد و بسیاری آن را به وسیله‌ای برای کاهش وزن یا بهبود سلامت کلی افراد می‌دانند.
در حالی که ادعاهای بسیاری مبنی بر فواید رژیم آب درمانی وجود دارد، اما تحقیقات در مورد این نوع رژیم هنوز کامل نشده و محدود است. به همین دلیل، بسیار مهم است که حتما قبل از شروع روزه با یک متخصص تغذیه یا پزشک خود صحبت کنید.
رژیم آب درمانی چگونه است؟
از آنجایی که محققان هنوز در حال بررسی کم و کیف رژیم آب درمانی هستند، مراحل و دستورالعمل کلی مربوط به رژیم آب درمانی هنوز کامل نشده است و در واقع مبهم است. به طور کلی رژیم آب درمانی را می‌توان به دو مرحله تقسیم کرد: روزه و پس از روزه.
رژیم آب درمانی سریع (۱ تا ۳ روز)
با شروع رژیم آب درمانی سه روزه، مصرف غذا قطع می‌شود و به طور منظم در طول روز باید آب نوشیده شود. در برخی مطالعات عنوان شده که هر زمان می‌توان در این رژیم آب نوشید، در حالی که برخی دیگر در مورد زمان و مقدار آب بسیار دقیق هستند.
به عنوان مثال، در یک مطالعه نوشیدن حداقل ۱.۱۸ لیتر آب مقطر در رژیم آب درمانی سه روزه پیشنهاد می‌شود. اما بسته به متخصص تغذیه‌ای که انتخاب می‌کنید، مدت زمان این نوع رژیم متغیر خواهد بود و میزان مصرف آب نیز ممکن است کم و زیاد شود.
در این مدت، حتما باید به بدن خود استراحت دهید. از انجام ورزش‌های شدید اجتناب کنید و این سه روز را به زمانی موکول کنید که کار و وظیفه‌ی سختی ندارید. علاوه بر این، به طور کلی توصیه می‌شود که سیگار نکشید زیرا سیگار کشیدن با ماهیت کلی رژیم آب درمانی در تضاد است.
مدت زمان رژیم آب درمانی سریع
در حالی که رژیم آب درمانی سریع معمولا یک تا سه روز طول می‌کشد، اما بسیاری آن را تا هفت روز و یا بیشتر نیز ادامه می‌دهند. روزه آب آن هم برای مدت طولانی می‌تواند خطرناک باشد و نباید بدون نظارت پزشکی این کار را انجام دهید.
مرحله پس از روزه آب (۱ تا ۳ روز)
پس از اتمام روزه آب، مرحله پس از روزه شروع می‌شود. در این مدت، می‌توانید به آرامی غذا را در اندازه کوچک به وعده‌های غذایی خود اضافه کنید. برخی از بررسی‌ها توصیه می‌کنند که این مرحله را با رژیم مدیترانه‌ای شروع کنید که سرشار از مواد مغذی و غذاهای فرآوری‌شده کم است.
علاوه بر این، الگوی پیشنهادی برای وعده‌های غذایی شامل سه وعده غذا (صبحانه، ناهار، شام) و دو میان‌وعده برای حفظ منظم مصرف غذا می‌شود. همچنین بسیار مهم است که بعد از روزه آب باز هم بدن خود را هیدراته نگه دارید و بیش از ۱.۸ لیتر آب در روز بنوشید. برای آشنایی با خواص نوشیدن آب می‌توانید به مقاله آن در مجله مراجعه کنید.
فواید رژیم آب درمانی برای سلامتی
بسیاری از محققان و پزشکان هنوز در حال تحقیق روی رژیم آب درمانی هستند و هرگونه مزیت احتمالی این نوع رژیم، فرضی در نظر گرفته می‌شود. تا به اینجا در مطالعاتی که انجام شده، مزایای این نوع رژیم مشخص شده است. رایج‌ترین مزایای رژیم آب درمانی که تا به امروز به آنها رسیده‌اند، به شرح زیر هستند:
باعث اتوفاژی می‌شود
اتوفاژی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن بخش‌های آسیب دیده سلول‌های خود را بازیافت و بازسازی می‌کند. این فرآیند مهم به سلول‌های بدن کمک می‌کند تا در برابر فشارهای وارده بر بدن مقاومت کرده و عوامل بیماری‌زای مهاجم را دفع کنند.
مطالعات اولیه نشان می‌دهند که روند اتوفاژی در افراد روزه‌دار سریع‌تر می‌شود. این مزیت در بسیاری از نواحی بدن از جمله قلب، کبد، کلیه، ماهیچه‌ها و اعصاب اثر می‌کند.
به کاهش فشار خون کمک می‌کند
یکی دیگر از مزایای احتمالی روزه آب در کوتاه مدت، کاهش فشار خون است. مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ روی ۴۸ فرد مبتلا به اضافه وزن یا چاقی صورت پذیرفته، که در آن کاهش قابل توجه فشار خون سیستولیک و دیاستولیک پس از ۱۰ روز روزه فقط با آب ۵ روز تغذیه مجدد مشاهده شده است.
این مزیتِ رژیم آب درمانی در مطالعه قدیمی‌تر اما قابل توجه‌تر تایید می‌شود و این مطالعه نشان می‌دهد ۹۰ درصد از افراد مبتلا به فشار خون بالا که تحت نظارت پزشکی روزه آب قرار گرفتند، پس از گذشت دوره رژیم آب درمانی، فشار خونشان نرمال شد.
حساسیت به انسولین و لپتین را کاهش می‌دهد
این احتمال وجود دارد که رژیم آب درمانی روی افراد مبتلا به دیابت یا کسانی که چاقی دارند، تاثیر مثبت بگذارد. یک بررسی در مورد این موضوع نشان می‌دهد که روزه آب برای سه روز یا بیشتر منجر به کاهش ۳۰ درصدی سطح انسولین در بدن می‌شود. مطالعات حیوانی روی رژیم آب درمانی نیز نشان می‌دهند که این رژیم منجر به کاهش سطح لپتین می‌شود، هورمونی که می‌تواند باعث پرخوری و ذخیره چربی شود.
اما با این حال، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۲ نشان می‌دهد که افزایش مقاومت به انسولین (زمانی که سلول‌ها نمی‌توانند گلوکز خون را جذب کنند و باعث می‌شود لوزالمعده انسولین بیشتری بسازد) بعد از ۱۰ روز روزه‌داری فقط با آب و ۵ روز تغذیه مجدد افزایش یافته است. محققان این بررسی حدس می‌زنند که این ممکن است یک پدیده موقت باشد زیرا بدن به متابولیسم معمول خود بازگشته است.
خطر ابتلا به چندین بیماری مزمن را کاهش می‌دهد
مطالعات اولیه روی حیوانات نشان می‌دهند که روزه گرفتن ممکن است خطر ابتلا به چندین بیماری مزمن را کاهش دهد. این به این دلیل است که ظاهراً مصرف تنها آب التهاب را در بدن کاهش می‌دهد و باعث تقویت عملکرد سیستم ایمنی می‌شود. در نتیجه، این فرضیه وجود دارد که افرادی که روزه آب دارند، ممکن است کمتر در معرض این بیماری‌ها باشند:
- دیابت
- سندرم متابولیک (مشکلی که می‌تواند منجر به بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ شود)
- بیماری قلبی عروقی
- فشار خون بالا
- آرتریت روماتوئید (آرتریت التهابی خود ایمنی است که مایع سینوویال اطراف مفاصل را تحت تاثیر قرار می‌دهد)
- استئوآرتریت (آرتریت سایش و پارگی)
این ادعاها فرضی هستند و برای اثبات از آنها نیاز به تحقیقات بیشتری است.
خطرات رژیم آب درمانی
در حالی که روزه آب ممکن است یک عمل مفید و سالم به نظر برسد، اما حتما باید قبل از امتحان کردن آن با یک متخصص تغذیه یا پزشک خود مشورت کنید. این رژیم نیز مانند دیگر رژیم‌ها دارای خطراتی است که برخی از رایج‌ترین آنها عبارت‌اند از:
کاهش توده عضلانی بدون کاهش وزن
در حالی که دنبال کردن رژیم آب درمانی می‌تواند منجر به کاهش وزن شود، اما هنوز هم سوالاتی در مورد اینکه آیا این رژیم می‌تواند به درستی موجب کاهش وزن شود، وجود دارد. بسیاری از پزشکان احساس می‌کنند که این کاهش وزن تا حدی ناشی از از دست رفتن توده عضلانی بدن (کم‌ماهیچگی یا سارکوپنیا) باشد.
اما با این حال، برخی از مطالعات اخیر این ادعا را زیر سوال می‌برند. چندین کارآزمایی بالینی نشان می‌دهند که این رژیم در واقع ذخایر چربی اضافی بدن شما را کاهش می‌دهد و در عین حال توده عضلانی بدون چربی را حفظ می‌کند. قبل از نتیجه‌گیری درباره این موضوع، به تحقیقات بیشتری نیاز است.
کم آبی بدن
ممکن است غیر منطقی به نظر برسد که نوشیدن فقط آب می‌تواند شما را دچار کم آبی کند. اما با این حال، بیشتر آب بدن شما از غذایی که می‌خورید تامین می‌شود. دور شدن از رژیم غذایی عادی می‌تواند به طور چشمگیری میزان آب بدن شما را کاهش دهد.
در یک بررسی روی رژیم آب درمانی، مشخص شده که چندین شرکت کننده پس از روزه داری و ابتلا به کم آبی بدن به مراقبت‌های اضطراری نیاز داشتند.
ابتلا به افت فشار خون ارتواستاتیک
با توجه به اینکه احتمال کم آبی بدن در رژیم آب درمانی وجود دارد، این موضوع می‌تواند به افت فشار خون ارتواستاتیک نیز منجر شود. در این حالت و با تغییر وضعیت خود (مانند رفتن از حالت دراز به حالت نشسته یا از حالت نشسته به ایستاده) کاهش ناگهانی فشار خون را تجربه خواهید کرد. دیگر علائم مرتبط با افت فشار خون ارتواستاتیک عبارت‌اند از:
- سبک سری
- سرگیجه
- غش
ثابت شده است که روزه آب باعث افزایش سطح اسید اوریک در بدن (هیپراوریسمی) می‌شود. در نتیجه در افرادی که سابقه نقرس دارند، این می‌تواند تاثیر منفی داشته باشد و شرایط آنها را بد کند. علاوه بر این، افزایش سطح اسید اوریک می‌تواند استرس بیشتری را بر کلیه‌های شما وارد کند. به همین دلیل، روزه آب برای افراد مبتلا به بیماری‌های کلیوی توصیه نمی‌شود.
چه کسانی باید از دنبال کردن رژیم آب درمانی پرهیز کنند؟
با توجه به خطرات بالقوه رژیم آب درمانی یا روزه آب، حتما قبل از دنبال کردن این رژیم و دستورالعمل آن با یک پزشک و فرد متخصص مشورت کنید. علاوه بر این، افرادی که دارای شرایط پزشکی زیر هستند باید از دنبال کردن رژیم اب درمانی اجتناب کنند:
- بیماری کلیوی
- نقرس (آرتریت التهابی که معمولاً شست پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد)
- اختلالات خوردن
- عدم تعادل الکترولیت
- افت فشار خون ارتواستاتیک
- بارداری
- شیردهی
آیا رژیم آب درمانی به کاهش وزن کمک می‌کند؟
اکثر افرادی که رژیم آب درمانی را امتحان می‌کنند، به دنبال این هستند که کاهش سریع وزن را در بدن خود مشاهده کنند. یک مطالعه روی ۱۲ مرد میانسال نشان می‌دهد که روزه هشت روزه‌ی آب درمانی تحت نظارت پزشک منجر به کاهش وزن متوسط ۵.۹۶ کیلوگرم در آنها شده است.
اما با این حال، آنچه حتما باید در نظر داشته باشید این است که این کاهش وزن ممکن است در درجه اول از کاهش آب بدن شما باشد. مقدار دیگری از آن نیز ممکن است مربوط به از دست رفتن توده عضلانی باشد. علاوه بر این، روزه آب می‌تواند منجر به چندین عارضه نامطلوب و خطرناک شود. در نتیجه، داشتن یک رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم ممکن است راه سالم‌تری برای کاهش وزن باشد.
نتیجه‌گیری
رژیم آب درمانی می‌تواند باعث کاهش وزن سریع شود، اما خالی از خطر نیست. در حالی که این رژیم ممکن است تاثیر مثبت روی حساسیت به انسولین و فشار خون داشته باشد، اما همچنین می‌تواند منجر به کم آبی و افت فشار خون ارتواستاتیک شود. قبل از شروع هر نوع رژیمی با یک متخصص تغذیه یا پزشک خود مشورت کنید.
